De Masterclass Leading Transition gaat over leiderschapsontwikkeling en leidinggeven bij duurzame transformatievraagstukken. Maar wat houdt het precies in en waar kan deze masterclass jou als leider bij helpen in die transformatie? We spraken Marjon van Opijnen, de docent van deze masterclass hierover, zij is expert op het gebied van Sustainable Transformation.
Waaraan kan ik een duurzaam transformatievraagstuk aan herkennen?
“Allereerst is het mijns inziens goed om onderscheid te maken tussen verander- en transformatievraagstukken. Als we het over een verandering hebben, dan kan er bijvoorbeeld iets veranderen op een afdeling, in een procedure of in een bepaald gedeelte van de productie. Een transformatie gaat dieper. Dit is een proces van fundamentele veranderingen in cultuur, structuur en werkwijze op systeemniveau. Dat betekent dus dat er echt verandering moet komen in het denken en doen van mensen, in hoe we met elkaar in interactie zijn, op alle niveaus in de organisatie of samenleving. Dat vraagt om een hele andere vorm van leiderschap, dan het leiden van een afdeling. Dit geldt dus ook voor duurzame transformatievraagstukken.”
Als je het dan hebt over een andere vorm van leiderschap, wat zijn dan de dingen waar leiders tegenaan kunnen lopen bij een duurzaam transformatievraagstuk?
“Twee vragen die ik vaak hoor zijn: (1) Hoe neem ik mensen mee in het transformatieproces? En (2) Prijs ik mezelf niet uit de markt?”
Is dat niet zo dan, dat ze zichzelf uit de markt prijzen?
“Als we kijken naar de problemen die we nu hebben, zoals klimaatverandering, ongelijkheid, maar ook de gap tussen armoede en rijkdom, en de wijze waarop we met elkaar omgaan in handels- en toeleveringsketens, is het niet één speler die dat heeft gecreëerd. En er is ook niemand achter een tekentafel gaan zitten om de wereld te ontwerpen tot wat het nu is. Het is een samenspel van veel elementen. Zowel het samenspel tussen bedrijven, overheid en consument, maar ook hoe we de economie hebben gestructureerd en onze mindset. Dit alles heeft invloed op hoe de wereld is geworden tot wat deze nu is. Wat we nu doen, is dat we er één probleem uithalen en dat willen aanpakken. Maar dat probleem is vaak een gevolg van een ander probleem. Er ligt nog iets aan ten grondslag. Het vraagt om een systemische benadering, zodat we de structuren kunnen gaan leren begrijpen. Dit vormt een basis om tot daadwerkelijke transformatie, oftewel systeemverandering, te komen. Dat kun je dus niet alleen.”
Wat bedoel je precies met een systemische benadering?
“Jij en ik, iedereen, wij samen maken het systeem. En iedereen heeft een ander perspectief op het geheel. Een voorbeeld: als vier blinde mensen een olifant onderzoeken, dan voelt één het kwastje van de staart, de tweede voelt de slurf, de derde het oor en de vierde de huid. Zij kunnen nooit een totaalplaatje van die olifant maken als ze dat niet allemaal bij elkaar voegen. Pas als ze al die informatie bij elkaar leggen, dan hebben ze een totaalplaatje. Wat wij doen in het oude denken; we gaan ervan uit dat het hele plaatje vanuit één perspectief te zien is. Dat is heel lineair gedacht: oké, ik heb het plaatje, dus ik weet welke stappen gezet moeten worden. Als we stap 1, 2 en 3 zetten dan komen we bij 4. Maar dan ga je voorbij aan de complexiteit van het systeem. Alle interacties tussen alle verschillende stakeholders in dat hele systeem definiëren het gedrag en daarmee de uitkomsten van het systeem. We denken nog veel te vaak dat complexe systemen maakbaar zijn.”
Maar hoe bereik en betrek je al die stakeholders om tot dat totaalplaatje te komen?
“Dat ligt aan de complexiteit en grootte van het systeem waar je naar wilt kijken. Gaat het om een intern of extern vraagstuk. In een project rondom Eigentijds Eigendom van Grond hebben we, naast dat we een heel scala aan externe stakeholders bij elkaar hebben gebracht, ook leerreizen gemaakt. In deze leerreizen onderzochten we vernieuwende projecten. Wat ze anders deden, waar ze tegen aanliepen en hoe ze wel of niet pasten bij huidige structuren in het grondeigendom systeem. Ook nodigden we sprekers uit. Met de perspectieven van alle stakeholders die wilden meedenken, probeerden we het hele systeem in kaart te brengen. Van daaruit konden we scenario’s gaan ontwikkelen.
Dit werkte alleen maar, omdat we echt de intentie hadden samen te gaan onderzoeken. Stakeholders betrekken, terwijl je eigenlijk al een agenda hebt, is vaak gedoemd te mislukken. Een belangrijke vraag is dus: wanneer voelt een stakeholder zich betrokken? Dit kunnen we alleen maar beantwoorden als we ook bij onszelf nagaan wanneer we ons betrokken voelen. Wanneer heb je zin om iets op te pakken? Dat is meestal niet als een ander je vertelt hoe. Dat is pas als je het gevoel hebt dat je serieus genomen wordt; als je het gevoel hebt dat je inspraak hebt en jouw gedeelte waar jij de expertise in hebt mag toevoegen aan het geheel. Ben je ook bereid je zo op te stellen naar je stakeholders? Dit vraagt leiderschap. De intentie dit te doen is er meestal wel, maar het ook daadwerkelijk doen is nog een tweede. Daarin komen we namelijk van alles tegen. En dit vraagt dus ook dat we oprecht willen luisteren.”
Hoe speelt luisteren een belangrijke rol bij een duurzame transformatie?
“Als ik jou wil meenemen in de duurzame transformatie is het vooral belangrijk dat ik naar je luister, zodat jij je gehoord en serieus genomen voelt. Dat is belangrijker, dan dat ik mijn verhaal direct aan jou ga vertellen om je te willen overtuigen. Met luisteren betrek je mensen al. Dus vraag jezelf af: luister ik naar wat de ander inbrengt, probeer ik de ander echt te begrijpen, ben ik bereid mijn eigen ideeën eventueel bij te stellen en geef ik de ander ook de ruimte in het geheel?
Een ander aspect in luisteren is dat je naar jezelf luistert. En steeds weer bij jezelf te rade gaat: hoe verhoud ik me tot het vraagstuk en hoe leef ik dat wat ik belangrijk vind voor? Als ik iets zeg en jou probeer te overtuigen, maar ik doe het zelf niet of iemand voelt niet dat ik dat voorleef, dan is het een onbegonnen zaak om jou mee te krijgen in mijn verhaal. Nu moet ik oppassen op mijn woorden. Overtuigen en meekrijgen zijn precaire woorden in deze context. Als dat namelijk de intentie is, dan is het gedoemd te mislukken. Luisteren naar de ander wordt dan heel moeilijk.”
Kun je meer vertellen over hoe jouw Masterclass Leading Transition eruit ziet?
“Tijdens mijn Masterclass Leading Transition bekijken we de vraagstukken van de deelnemers vanuit persoonlijk leiderschap en vanuit het systeemdenken. We gaan eerst toewerken naar de grondoorzaak van het transformatievraagstuk van elke deelnemer. We pellen het probleem als het ware af. Wat zijn de onderliggende systeemfouten die maken dat het vraagstuk, waar de deelnemer aan werkt, een probleem is? Ik maak daarbij onder andere gebruik van Theory U. Dat gaat over exploreren; wat gebeurt er precies? En vervolgens gaan we daarop contempleren; we kijken dan naar het grotere geheel. We staan stil bij: wat zien we nu eigenlijk in de bovenstroom en wat zien en horen we in de onderstroom, waar het relationele zich afspeelt?
We verbinden de verschillende aspecten met elkaar. Wat heeft effect op elkaar en wat kan elkaar versterken en wat juist niet? Op deze manier kom je tot de gehele context van het vraagstuk. We maken daarbij ook een stakeholderanalyse. Hierin nemen we ook mee wie je binnen die context wilt betrekken en meenemen in het transformatietraject. En uiteraard heb je daar ook weer jezelf als individu bij nodig om te reflecteren op je eigen handelen. Komt hetgeen wat je zegt overeen met wat je doet? En luister je echt als leider naar de mensen om je heen om ze op de juiste manier te betrekken bij de transformatie, zodat zij zich gehoord voelen en ook echt aansluiten?
Aan het eind van de masterclass maken alle deelnemers een actieplan waarmee ze na deze masterclass direct aan de gang kunnen om echt stappen te zetten in de duurzame transformatie.”
Wil je met deze Masterclass Leading Transition aan de slag? Bekijk dan het programma en start nog op 24 april!
